دانلود پایان نامه رشته گرافیک
بررسی سفالینه های نیشابور
چكیده:
فن و هنر سفالگری ایران به علت جنبه های گوناگون اقتصادی، فرهنگی و تا حدودی مذهبی از گذشته بسیار دور مورد توجه قرار گرفته و در هر دوره با وضعیت سیاسی منطقه و كشور تحول و توسعه یافته است. نمونه های سفالینه كه از محوطه های باستانی ایران كشف شده و ارتباط این هنر را با فرهنگ، اقتصاد و مذهب از یك طرف و ذوق و سلیقه شخصی و قومی سفالگران از طرف دیگر نشان می دهد.در هزاره پنجم (ق.م) اختراع چراغ سفالگری تحولی چشمگیر در این هنر و تاثیر بسیاری در جنبه اقتصادی بوجود آورد. یكی از مهمترین ابعاد فن و هنر سفالگری در آن زمان را می توان بعد و جنبه فرهنگی و اجتماعی آن دانست، چه آشنایی ما از ارتباط موجود بین اقوام با یكدیگر در آن روزگاران بیشتر از دست ساخته های هنری مانند سفالگری امكان پذیر است.
در قرون اولیه اسلام شیوه سفالگری كم و بیش همانند دوره قبل از اسلام ادامه پیدا كرد بخصوص گروهی از سفالینه های بی لعاب قرون اولیه اسلام شباهتی چشمگیر به ظروف سفالین قبل از اسلام و مخصوصا اواخر دوره ساسانی دارند.از قرن سوم هجری در هنر سفالگری دگرگونی و تحولی شگرف پدید آمد و هنر سفالگری از نظر لعاب دهی و تزیین نقوش به مرحله بسیار یشرفته ای رسید و مراكز سفالگری متعددی در اكثر نقاط مختلف ایران بویژه در شمال و شمال شرقی بوجود آمد. از جمله مراكز مهم سفالگری می توان به شوش در جنوب غرب، استخر و سیراف در جنوب، نیشابور، جرجان، آمل و ساری در شمال اشاره كرد.
همانطور كه گفته شد قرون سوم و چهرم هجری را می توان به عبارتی اوج هنر سفالگری دانست، خصوصا در شهر نیشابور كه مهمترین دوره سفالگری نیشابور در این دو قرن بوده است.مجموعه سفال های نیشابور بسیار جالب است و نمونه های مختلفی از هنر سفالسازی ایران را مشخص می كند.نمونه های كشف شده نشان می دهد كه ظروف سفالین آن زمان را چگونه تزئین می كرده اند.موضوع نقوش این ظروف بسیار قابل توجه بوده و این مطلب را روشن می نماید كه اگر چه از بعضی جهات كوزه گران نیشابور احتمالاً از چینی ها اقتباس كرده اند ولی بطور كلی هنر آنان دنباله رو هنر ساسانی است.
در میان ظروف شناخته شده از نیشابور ظرفی بی نظیر بود كه در آرایش آن باز نمایی های پیكره ای داشت و از نظر سبك ورنگ به كار رفته بسیارچشمگیر بود. رنگهایی چون سیاه برای خطوط پیكره ها، سبز، زرد، خردلی روشن وانواع قهوه ای سیربه كار گرفته شده و چهره پیكره ها اغلب شبیه پیكره هایی است كه روی سفالینه های لعابی بین النهرین به چشم می خورد.ازنمونه های برجسته این نوع سفالینه جامی درتهران (موزه باستانشناسی) و جامی با پیكر ایستاده می باشد. پیكره ها در مقابل پس زمینه ای ایستاده اند كه با تصاویر حیوانات، گل ها، نخل ها، و كتیبه ها پوشیده شده است. تعدادی از سفالینه ها ی محلی نیشابور نیز وجود دارد كه از مشخصه های آن، پرندگان بزرگ كاكل سبز با رنگ سیاه و اخرایی و حاشیه هایی از سفید و سبز است.
درفاصله سال های١٣١۸ −١٣١٥ خورشیدی، هیات باستان شناسی موزه مترو پلیتن آمریكا در شهر نیشابور، حفریاتی انجام دادند و آثاری از دوران تمدن اسلامی بدست آودند كه بیشتر این سفالینه ها شامل سفال های لعابدار عاجی رنگ مزین به خطوط كوفی و همچنین ظروف زرین فام و رنگارنگ با نقوش كنده، لعاب پاشیده و با نقوش قالب زده و همچنین ظروف یكرنگ بوده اند و معروفتر از همه نوعی سفالینه دارای نوشته قهوه ای كوفی تزیینی است كه چگونگی و نحوه نگارش خطوط كوفی بر روی ظروف سفالین، ذهن بسیاری از پژوهشگران را به خود معطوف كرده است.
کلمات کلیدی:
نقوش سفالینه
سفالینه های نیشابور
هنر سفالگری در ادوار اسلامی
مقدمه:
ماده ی سفالگری گل است.گل دردستها جان می گیردو به شكلهای مختلف در می آید.مثل كوزه وظروفی كه نقشهای برجسته دارند.سفالگری به عنوان یكی از بر جسته ترین مظاهر هنر اسلامی دارای نقوش متنوعی بوده كه همواره با اعتقادات دینی وتصورات هنرمند از هستی عجین بوده است.فن وهنر سفالگری ایران به علت جنبه های گوناگون اقتصادی ،فرهنگی و تا حدودی مذهبی از گذشته ی بسیار دور مورد توجه قرار گرفته ودر هر دوره با وضعیت سیاسی منطقه و كشورتحول وتوسعه یافته است.نمونه های سفالینه كه از محوطه های باستانی ایران كشف شده وارتباط این هنر را با فرهنگ،اقتصادومذهب از یك طرف و ذوق وسلیقه ی شخصی و قومی سفالگران از طرف دیگر نشان می دهد.
در هزاره ی پنجم(ق.م)اختراع چرخ سفالگری تحولی چشمگیر دراین هنر وتأثیربسیاری در زمینه ی اقتصادی به وجودآورد.یكی ازمهمترین ابعادفن وهنرسفالگری درآن زمان را می توان بعد و جنبه ی فرهنگی واجتماعی آن دانست،چه آشنایی ما از ارتباط موجود بین اقوام با یكدیگر در آن روزگاران بیشتر از دست ساخته های هنری مانند سفالگری امكان پذیر است.سهم سفالگران مسلمان به جهان سفالگری از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.این سفالگران اولین كسانی بودند كه تكنیك ودانش توسعه ی سرامیك های لعاب دار تزئینی را به اروپا الهام بخشیدند.
سفالگران دوران اسلامی با تمامی روش های ساخت دستی،چرخ كاری وقالبگیری آشنا بودند و تلاش همیشگی آنها در دستیابی به روش های جدید ساخت و لعاب های تازه در آثار به جا مانده به خوبی هویداست.
بخشی از سفالینه های این دوران تنها با یك روش ساخت و لعاب تك رنگ وبخشی دیگر از تركیب چند روش ولعاب های گوناگون تهیه شده اند.سفالینه های بدون لعاب یا خام پخت در دوران ابتدایی تحول سفالگری،از طرح ها و نقوش تزئینی نفیس سفال های لعابدار بر خوردار بودند.جام،پیاله،ابریق،كوزه و...از جمله این آثار هستند كه با روش های قالبی،نقش افزوده واستفاده از مهر تهیه شده و با طرح های گیاهی ،خط نگاری،جانوری وهندسی تزئین یافته اند.سفالگران اسلامی با روش نقاشی زیر لعاب نیز به خوبی آشنا بودند.در این روش،لعاب شفافی كه بر روی شیء زده می شد،سبب جلا یافتن ومحافظت رنگ های زیرین می گردید.برای این منظور ابتدا زمینه طرح را با لعاب سفید اكسید روی، پوشانده و سپس با رنگ های مختلف به تزئین نقوش اقدام می نمودند و سر انجام با زدن لعاب شفاف كار را به اتمام می رساندند.
بررسی سفالینه های نیشابور بیانگر هنر به جای مانده در این سفالینه ها در ادامه ی روند هنر فلز كاری دوره ی ساسانی با الهام گیری از دین مقدس اسلام است.بررسی سفالینه ها مهارت در ساخت،تزئینات به كار رفته در ظروف،نوشته های ادوار مختلف وسیر تحول خط را از آغاز دوران اسلامی ممكن می سازد.امید است این تحقیق گامی هماهنگ و هم طریق در احیای نقوش اصیل سفالینه ها باشد.
فهرست مندرجات
فصل1.مقدمه......................................................................................................................1
فصل2.چكیده.....................................................................................................................3
مهمترین تكنیك های تزیین ظروف در نیشابور........................................................3
دسته های سفال با نقش كنده...................................................................................3
نقوش سفال در ادوار اسلامی از مناظر مختلف.........................................................4
فصل 3.فن و هنر سفالگری..................................................................................................5
فصل 4.مهمترین تكنیك های تزیین ظروف در نیشابور........................................................8
سفال با پوشش گلی................................................................................................9
سفالینه با نقوش رنگارنگ.......................................................................................9
سفالینه با تزیین زرین فام.........................................................................................9
سفالیه با نقش كنده.................................................................................................9
سفالینه با لعاب یكرنگ.........................................................................................10
فصل 5.كلیاتی درباره سفال اسلامی...................................................................................10
سفال گبری .........................................................................................................12
سفال سلجوقی .....................................................................................................12
سفال مینائی ایران..................................................................................................12
سفال دوره عثمانی................................................................................................13
سفال دوره صفویه ایران........................................................................................13
فصل 6.هنر سفالگری و بررسی نقوش آن در ادوار اسلامی................................................13
بررسی نقوش انسانی با توجه به جهان بینی عرفانی..................................................14
بررسی نقوش انسانی مرتبط با مراسم ماه محرم.......................................................14
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با ادبیات............................................................14
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با مفاهیم نجومی.................................................14
فصل 7.جام با گلابه ی سفالگری......................................................................................18
فصل8..كوزه....................................................................................................................20
نتیجه گیری......................................................................................................................21
فهرست منابع و مآخذ........................................................................................................22
دانلود پایان نامه رشته نقاشی