جزیرة العرب به صورت شبه جزیرهای است بزرگ كه به گفته اطلس السیرة النبویه 18 با مساحتی بیش از سه میلیون كیلومتر مربع در انتهای جنوب غربی آسیا قرار دارد
دانلود پایان نامه رشته معارف اسلامی
بررسی کامل و جامع تاریخ اسلام
مقدمه
جزیرة العرب به صورت شبه جزیرهای است بزرگ كه به گفته اطلس السیرة النبویه /18 با مساحتی بیش از سه میلیون كیلومتر مربع در انتهای جنوب غربی آسیا قرار دارد. از غرب به خلیج عَقَبَه و دریای سرخ و از شرق به دریای عُمان و خلیج فارس و از جنوب به خلیج عدن و از شمال به سرزمین عراق و اردن (بادیة الشام) محدود است. جزیرة العرب دارای سه بخش اصلی است؛ بخش مركزی كه وسیعترین قسمت جزیرة العرب را تشكیل میدهد و به صحرای عرب معروف است، بخش شمالی به نام حجاز است كه شهرهای مهم مكه و مدینه در آن قرار دارد و بخش جنوبی كه شامل منطقه یمن است. جزیرة العرب دارای بیابانهای خشك و بیآب است و به جز در برخی مناطق مانند یمن، طائف و مدینه كشاورزی رونق چندانی ندارد.
كار عمدة ساكنان جزیرة العرب در صدر اسلام دامداری، بازرگانی و داد و ستد بود. چون این منطقه بین كشورهای آسیا و اروپا قرار داشت از نظر تجارت حائز اهمیت بود. در روزگاران قدیم چینیها و هندیها كالاهای خود را از این طریق به اروپا و مصر حمل میكردند. وجود كعبه كه مطاف و مورد احترام مردم جاهلیت بود اهمیت آن را دو چندان میكرد. با این وصف جزیرة العرب منابع اقتصادی و درآمد قابل اعتنایی نداشت، به همین سبب هیچ یك از كشورگشایان آن روزگار مانند امپراتوریهای روم و ایران، جز در برخی موارد، چشم طمع بدان ندوخته بودند.
کلمات کلیدی:
بعثت
جزیرة العرب
تاریخ اسلام
وضعیت سیاسی و اجتماعی
دو طایفه بزرگ در جزیرة العرب زندگی میكردند، قحطانیان در جنوب و عدنانیان در شمال. قحطانیان عرب اصیل بودند كه به آنان عرب عاربه میگفتند و عدنانیان عرب مستعربه یعنی عرب غیر اصیل بودند، هر چند برخی از نویسندگان عرب مانند مؤلف اطلس السیرةالنبویه /24 در وجود عرب مستعربه تشكیك كرده و منكر آن شدهاند و عصر حضرت ابراهیم7 را عصر عربی میدانند. مردم این سرزمین خصوصاً شمال آن خشن، متكبر، خونخوار و چپاولگر بودند و گاهی برای مسألهای بسیار جزئی جنگی بس طولانی برپا میداشتند. در جزیرة العرب به جز یمن، یمامه، عمان و بحرین نظام پادشاهی و حاكمیت دولت مركزی وجود نداشت. حاكمان قسمتی از این سرزمین همان رؤسای قبایل بودند كه تدبیر امور به دست آنان انجام میشد. در شهر مكه نیز سران طوایف در مسجدالحرام یا دارالنَّدْوَه انجمنی تشكیل میدادند و مشكلات بازرگانی، اختلافات قبیلهای و دیگر مسائل و معضلات را حل میكردند. در هر طایفهای از قریش رئیسی بود و به نوشته محمد بن حبیب بغدادی در كتاب المُنَمَّق /331 ریاست قریش با عبد مناف بود و سپس به فرزندانش هاشم و عبدالمطلب رسید. عبدالمطلب در فضل و بزرگواری و شرافت از همه بالاتر و برتر بود. یعقوبی 2/11 مینویسد: قریش میگفتند عبدالمطلب ابراهیم دوم است.
در حجاز جز همان پیمانهایی كه بین قبایل منعقد میگشت و به موجب آن حقوق هر قبیله و وابستگان آن محترم شمرده میشد قانون دیگری وجود نداشت و اگر فردی جزء قبیلهای نبود و یا پیوندی با دیگر قبایل نداشت كسی از او دفاع و حمایت نمیكرد. بهطور طبیعی قبایل بزرگتر از حقوق بیشتری برخوردار بودند و میتوان گفت زور و شمشیر یگانه قانون آن دیار بهشمار میآمد.
دین و فرهنگ
گویند عربهای حجاز در قدیم تابع دین حنیف یعنی پیرو آیین حضرت ابراهیم7 بودند ولی بعدها به بتپرستی گرایش پیدا كردند. دین مسیح در نجران و آیین یهود در مدینه پیروانی داشت با این وصف این دو دین هم چندان رونقی نداشت. بنابه بعضی اقوال آیین صابئی، مانوی و زرتشتی در برخی قبایل عرب رواج داشته كه از نظر تاریخی چندان قابل اثبات نیست. به هر حال مقارن ظهور اسلام بیشتر مردم جزیرة العرب بتپرست بودند.
مردم حجاز به طور عموم از نظر سطح معلومات و فرهنگ تقریبا در حد صفر بودند و به طور نیمهوحشی زندگی میكردند. تودهای از خرافات و افسانه سراپای آنان را پوشانده بود تا آن‌جا كه دختران خود را زنده به گور میكردند! قرآن در سورة تكویر آیة هشت و نه میفرماید: (وَإِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ * بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ) و آن‌گاه كه از دختر زنده به گور شده پرسیده شود كه به كدام گناه كشته شده است؟
امیرالمؤمنین علی7 در نهجالبلاغه /68 میفرماید: «شما ای گروه عرب بدترین آیین را داشتید و در بدترین سرزمین بودید، در بین سنگهای سخت و مارهای گزنده میخوابیدید، آب تیره مینوشیدید و غذای ناگوار میخوردید، خون یكدیگر را میریختید و پیوند خویشاوندی را قطع میكردید، بتها در میان شما برپا و گناهان سراپای شما را فرا گرفته بود».
تمامی این مشكلات، نابسامانیها و بیفرهنگیها را قرآن در یك جمله كوتاه در آیه صدوسه آلعمران چنین بیان كرده است: (وَكُنْتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا) بر لب پرتگاهی از آتش بودید كه خدا شما را از آن رهانید. و از این روست كه در آیه صد و شصت و چهار همین سوره نیز میفرماید:
(لَقَدْ مَنَّ اللهُُ عَلَی الْمُؤمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلاَلٍ مُبِینٍ).
هر آینه خداوند بر مؤمنان منّت نهاد آن‌گاه كه از خودشان فرستادهای در میانشان برانگیخت كه آیات او را برایشان میخواند و پاكشان میسازد و به آنان كتاب و حكمت میآموزد، هر چند پیش از این در گمراهی آشكار بودند.
فهرست
پیشگفتار17
مقدمه21
آشنایی اجمالی با جزیرةالعرب21
اوضاع جغرافیایی و اقتصادی21
وضعیت سیاسی و اجتماعی22
دین و فرهنگ23
بخش اول: دوران قبل از بعثت
گفتار اول: ولادت رسول خدا ...و آیین پیامبر قبل از بعثت27
ولادت رسول خدا28
دوران شیرخوارگی29
خاطرات صحرا32
بازگشت به آغوش مادر33
سفر شام34
جنگهای فجار36
پیمان جوانمردان37
سفر تجاری به شام38
ازدواج با حضرت خدیجه40
خطبة عقد41
نصب حجرالاسود44
ولادت برادر و جانشین45
شغل و معیشت پیامبر47
آیین پیامبر قبل از بعثت48
خلاصه گفتار52
خود آزمایی54
بخش دوم: دوران بعد از بعثت
گفتار دوم: بعثت ...و بهانه جویی سران شرک57
بعثت58
نقد و بررسی حدیث عایشه60
تاریخ بعثت63
امیرالمؤمنین پیشگام در اسلام65
اسلام جعفربن ابیطالب67
دعوت خویشاوندان68
دعوت عمومی70
واكنش قریش72
خانه ارقم75
اسلام حمزة بن عبدالمطلب76
تطمیع عتبه79
ملاقات ولید80
بهانهجویی سران شرك82
خلاصه گفتار83
خود آزمایی84
گفتار سوم: آخرین پیشنهاد ...و سال اندوه85
آخرین پیشنهاد86
شكنجه و آزار87
هجرت به حبشه88
تعداد مهاجرت به حبشه92
لجاجت قریش93
تیزهوشی ابوطالب93
سخنان تاریخی جعفر94
نیرنگ جدید عمروعاص97
حسن استفاده ابوطالب98
مشكلات مهاجران98
بازگشت عدهای از مهاجران100
عهدنامه بیدادگری101
حماسه بزرگ شعب ابوطالب102
استقامت حیرتانگیز بنیهاشم104
گشایش الهی106
علت رفتن به شعب107
منشور جاوید ابوطالب109
سال اندوه111
خلاصه گفتار112
خود آزمایی115
گفتار چهارم: به سوی طائف ...و در راه یثرب117
بهسوی طائف118
بازگشت به مكه121
اسراء و معراج122
دعوت قبایل123
اولین مسلمانان یثرب124
نخستین بیعت عقبه125
دومین بیعت عقبه126
علل گرایش یثربیان به اسلام128
مقدمات هجرت130
هجرت تكلیف شرعی132
تعداد مهاجران134
توطئه بزرگ قتل پیامبر134
غار ثور138
در راه یثرب140
خلاصه گفتار141
خود آزمایی143
بخش سوم: دوران پس از هجرت
گفتار پنجم: یثرب سرای هجرت ...و تغییر قبله147
یثرب سرای هجرت148
هجرت امیرالمؤمنین151
ورود به یثرب152
پیریزی بزرگترین تمدن بشر154
مشخصات مسجد پیامبر156
سرافرازی امیرالمؤمنین157
پیمان برادری158
تشكیلات یهودیان یثرب160
پیمان عمومی مدینه161
حركتهای نظامی164
غزوه ذات العشیره165
سریه عبدالله بن جحش165
تغییر قبله167
خلاصه گفتار169
خود آزمایی171
گفتار ششم: جنگ بدر ...تغییر مسیر تجاری قریش173
جنگ بدر174
اطلاع قریش از حركت پیامبر175
رایزنی نظامی177
داستان سایبان179
ارزیابی قریش از سپاه اسلام181
آغاز نبرد182
فروپاشی سپاه قریش184
غنایم و سرنوشت اسیران185
حضور فرشتگان در بدر188
نقش علی در پیروزی بدر189
جنگ بدر از دیدگاه قرآن190
پیامدهای جنگ بدر191
ازدواج امیرالمؤمنین7193
جنگ بنیقینقاع193
جنگ سویق195
تغییر مسیر تجاری قریش196
خلاصه گفتار197
خود آزمایی198
گفتار هفتم: جنگ احد ...و ارزیابی جنگ احد199
جنگ احد199
اطلاع پیامبر از حركت قریش200
موقعیت جغرافیایی جنگ احد201
مشورت نظامی با اصحاب203
حركت بهسوی احد204
صفآرایی و آغاز پیكار205
حمله خالد بن ولید207
شایعه قتل رسول خدا208
پیمان بر كشتن پیامبر211
رشادت امیرالمؤمنین212
داماد شهید215
مثله كردن شهیدان215
شیطنت ابوسفیان216
نگرانی مدینه و دفن شهدا218
بازگشت به مدینه220
عقبنشینی مشركان220
جنگ احد از نگاه قرآن221
ارزیابی جنگ احد222
خلاصه گفتار224
خود آزمایی225
گفتار هشتم: غزوه حمراء الاسد ...و غزوه دومة الجندل227
غزوه حمراء الاسد228
سریه ابوسلمه230
حادثه رجیع231
حادثه بئر معونه232
جنگ بنینضیر234
نصیحت ابنصوریا236
كارشكنی منافقان237
شجاعت امیرالمؤمنین239
تسلیم شدن بنینضیر240
تقسیم غنایم241
نتایج جنگ بنینضیر242
جنگ بنینضیر از نظر قرآن243
تحریم خمر244
بدر الموعد246
غزوه ذاتالرقاع248
غزوه دومة الجندل248
خلاصه گفتار249
خود آزمایی251
دانلود پایان نامه رشته نقاشی