از دیدگاه امام خمینی، مصلحت به معنای منافعی است كه ـ گرچه بطور غیر مستقیم ـ به عموم مردم باز‌گردد
دانلود مقاله رشته فقه و معارف اسلامی
مصلحت از منظر امام خمینی
چكیده:
مصلحت را شیخ مفید در فقه امامیه پی نهاد، شهید اوّل با بررسی آن در قواعد فقهی بدان تعمیم بخشید و آن را روشمند ساخت و صاحب «جواهر» رابطة ولایت فقیه و مصلحت را نمایاند و امام خمینی در آن طرحی جامع در انداخت و آن را به صورت یك نظریه درآورد. از نگاه امام ، مصلحت به معنای منافعی است كه به جامعه باز می گردد و قلمرو وسیعی دارد؛ به گونه أی كه منافع دنیوی، اخروی و فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و … را در بر می گیرد و این معنا بسی با مصالح مرسله متفاوت است. مصلحت به این معنا از مهمترین ضوابط احكام حكومتی است و رهبران جامعه باید در تصمیم گیریهای خود به آن توجه كنند.
هر گاه مصلحتها با هم متزاحم شوند و یا حكم حكومتی در بردارندة مصلحت با احكام شرعی ناسازگار باشد، باید مصلحت مهم و یا حكم مهم را در آستان اهِم قربانی كرد. امام راحل راهبردهای اجرایی و آیین نامة این مسألة فقهی را به گونه أی جامع ارائه داد؛ بدین سان كه مرجع تشخیص مصلحت، مخالفت آن با احكام شرعی و اهِم و مهم را در جمهوری اسلامی ایران تعیین كرد و چگونگی مشاركت مردم را در تشخیص مصلحتها و بالمآل , صدور احكام حكومتی نمایاند. امام دربارة مصلحت و احكام حكومتی دیدگاه وسیعی داشت و آن را در چارچوب زمینه های معاملات محدود نمی ساخت.
تصمیمهای درست و بهنگام رهبری هر جامعه از اصلی ترین عوامل موفقیت آن به شمار می آید . قوانین، دستورالعملها، عزل و نصب كارگزاران و چگونگی گزینش آنان، برنامه ریزیهای خرد و كلان و شیوة اجرای قانون، هر گاه درخور و خردورزانه باشد، جامعه می تواند از پیچ و خم مشكلات فزاینده بگذرد و در رویارویی با توفانهای سهمگین رخدادادها، سرافرازانه و با قامت استوار ایستاده و خم به ابرو نیاورد و با عزت از این رهگذر به سوی رستگاری و بالندگی رهنمون گردد؛ همان گونه كه تصمیمهای نپخته و نسنجیده رهبران جامعه كه بر پایة مصلحت جامعه و تأمل باشد، سستی، زبونی و ركود را در پهنة اجتماع می گستراند و آن را به سمت ذلت و ناپایداری می كشاند، به این دلیل، بسیار شایسته است كه پژوهندگان معارف اسلامی با تحقیق دربارة ضوابط و محورهای تصمیمهای رهبری جامعة اسلامی(احكام حكومتی)، و زوایای گوناگون آن را بازشناسند و بازشناساند.
کلمات کلیدی:
مصلحت
تشخیص مصلحت
تزاحم احكام حكومتی
مصلحت از دیدگاه امام خمینی
مقدمه
امام خمینی ـ احیاگر اندیشة ولایت فقیه و حكومت اسلامی و معمار انقلاب اسلامی ـ تحولی شگرف در همة مسایل سیاسی فقه پدید آورد؛ امام راحل از سویی اصل ولایت فقیه را در فقه و اصول به گونه ای مشروح و مستدل طرح كرد و از طرفی با برپایی انقلاب اسلامی و مبارزه بی امان علیه رژیم منحوس پهلوی ـ كه به سقوط دستگاه سلطنت ستم شاهی و پیروزی انقلاب اسلامی انجامید ـ كوشید تا الگوی حكومت اسلامی را بازشناسد و بازشناساند. عنصر مصلحت در زمرة موضوعاتی است كه سهم اساسی و جایگاه بارزی در اندیشة فقهی ـ سیاسی امام خمینی دارد؛
امام راحل در این باره نكتههای سودمند و فراوانی آورده است. در این مقاله سعی می كنیم بیشتر از دیدگاههای ایشان درباره مسایل مربوط به مصلحت سخن بگوییم كه در مطالب فقهای پیشین یا طرح نشده است و یا كاستیهای چشمگیری دارد و به عبارت دیگر بیشتر نوآوریهای حضرت امام را برای خوانندگان بازگو كنیم.
از دیدگاه امام خمینی، مصلحت به معنای منافعی است كه ـ گرچه بطور غیر مستقیم ـ به عموم مردم باز‌گردد؛[11] بدین گونه كه از نظر ایشان، مصلحتی كه شرط اصلی احكام حكومتی است و رهبران جامعه باید با توجه به ملاحظه آن دربارة موضوعات حكومتی تصمیم بگیرند، عبارت است از تأسیسات ملی و حكومتی كه همه میتوانند از آنها استفاده كنند، اقداماتی از قبیل: احداث و تعمیر پلها، جادهها، خیابانها، كوچهها، تجهیز ارتش و برآوردن دیگر نیازهای حكومت در زمره این مصالح است؛ وی در این باره مینویسد:
«مصلحتهای عمومی از قبیل نبرد با دشمنان، دفاع [از سرزمین و حكومت اسلامی]، تعمیر راهها، احداث نیروگاههای برق و امثال آن از دیگر مصالح كه [منافع آن] به عموم مسلمانان باز میگردد؛ گرچه فرض شود كه گروهی یا قشری نمیتوانند از آن بهره برند.»[12]
فهرست مطالب
نظریه مصلحت از دیدگاه امام خمینی(ره)1
چكیده:1
اشاره ای به مراحل تطور مصلحت در فقه شیعه4
مصلحت از دیدگاه امام خمینی5
مفهوم مصلحت5
مصلحت و احكام حكومتی7
قلمرو مصلحت10
تعارض یا تزاحم13
دیدگاه امام خمینی دربارة تزاحم احكام حكومتی15
استاد شهید مرتضی مطهری در این باره می نویسد:16
ضوابط مصلحت17
حفظ اسلام و نظام اسلامی19
1-1 اهمیت حفظ اسلام و نظام اسلامی19
2ـ در نظر گرفتن احكام شرعی25
تشخیص مصلحت29
تأسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، نوشته است، در این باره چنین آمده است:31
پی نوشتها :37
دانلود پایان نامه رشته نقاشی